Anadolu Aleviliğinin Tarihi Arka Planı

XI-XIII. yüzyıllar Anadolu'nun Türkleşme ve İslamlaşma sürecinin birlikte yaşandığı dönemdir. Bu araştırmada şu hipotezlerin büyük ölçüde doğrulandığını gördük. XI-XIII. yüzyıllar arasındaki Anadolu'da görülen tasavvufî düşünce ve tarikat hareketlerindeki Şîîlik olgusu siyasî Şîîlikten ayrı tasavvufî bir Şîîliktir. "Mufaddıla Şîîliği"nin tipik bir tezahürü olan bu anlayışın belirgin tavrı; Hz. Ali'nin üstünlüğünü (efdaliyetini) kabul etmek, Ehl-i Beyt'e muhabbet ve diğer sahabelere saygıda kusur etmemektir. Klasik Mezhepler Tarihinde müstakil fırkalar olarak gördüğümüz İsnâaşerîlik ve İsmâîli Bâtınîliği gibi grupların bu dönemde Anadolu'da bariz tezahürlerinden söz etmek mümkün görünmemektedir. Anadolu'da XVI. yüzyıldan sonra Alevî zümrelerini teşkil edecek tekke zaviye ve ocakların ilk prototipi taşradaki Ahilik uzantılarıdır. Bir başka deyişle taşradaki Ahilik Alevî zümreler için asıl kaynağı teşkil eder. Sonraki asırlarda değişik Alevî ocaklarını teşkil edecek zümrelerin oluşmasında asabiyete dayalı boy ve oymak farklılıkları da önemli rol oynamıştır.